Το ανάγλυφο της Όχης είναι ορεινό, με κύριες κορφές το συγκρότημα του Προφήτη Ηλία (1399μ.) και τη Γιούδα (1386μ.). Το βόρειο και βορειοανατολικό τμήμα διασχίζεται από φαράγγια και έχει απότομες πλαγιές προς τη θάλασσα, με μεγάλες κλίσεις. Τα πετρώματα που κυριαρχούν είναι οι σχιστόλιθοι και τα σιπολινομάρμαρα, οι γνωστές πλάκες Καρύστου. Το νότιο και δυτικό τμήμα έχει ομαλό ανάγλυφο, που διακόπτεται από εξάρσεις βραχωδών σχηματισμών.Η γεωγραφική ιδιομορφία και το ανάγλυφο δίνουν δύο διαφορετικές εικόνες στην περιοχή: Το βόρειο και βορειοανατολικό μέρος του βουνού, με τις απότομες δασωμένες πλαγιές θυμίζει το Πήλιο. Το ομαλό νότιο και νοτιοδυτικό μέρος μοιάζει με τις Κυκλάδες. Η περιοχή της Όχης βρίσκεται ανάμεσα σε δύο θάλασσες. Νότια και δυτικά είναι ο Ευβοϊκός κόλπος, ένας μεγάλος προστατευμένος κόλπος με σχετικά ρηχά νερά. Βορειανατολικά βρίσκεται ο Καβοντόρος του Αιγαίου, με ισχυρά ρεύματα και πολύ βαθιά νερά, ακόμα και δίπλα στην ακτή. Όσον αφορά το κλίμα, τα βόρεια μέρη που κοιτούν προς το Αιγαίο είναι υγρά και πιο ψυχρά από τα νότια που δέχονται λιγότερες βροχές το χειμώνα και το καλοκαίρι γίνονται κατάξερα.
Τα ενδιαιτήματα της πανίδας
Ενδιαίτημα είναι το ιδιαίτερο περιβάλλον όπου ζει ένα είδος. Κάθε τύπος ενδιαιτήματος χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένες συνθήκες και έχει σχετική ομογένεια στη δομή του όπως π.χ. το δάσος, η βραχώδης ακτή, το έλος.Ένα ενδιαίτημα μπορεί να αποτελείται από αρκετούς τύπους οικοτόπων (όπως αυτοί οριοθετούνται από τις ξεχωριστές μονάδες βλάστησης). Αντιθέτως το ενδιαίτημα των μικροοργανισμών είναι μικροσκοπικό και μπορεί να αποτελείται από ένα μόνο είδος φυτού.
Για πολλά έντομα, ένας σαπισμένος κορμός αποτελεί το αποκλειστικό ενδιαίτημα τους. Τα περισσότερα είδη πανίδας χρησιμοποιούν περισσότερα από ένα ενδιαιτήματα. Μερικά όμως ενδιαιτήματα συντηρούν είδη που ζουν κυρίως ή και αποκλειστικά εκεί. Σε αυτά συγκεντρώνονται πολλά είδη που έχουν εξειδικευμένες απαιτήσεις ως προς τον τόπο αναπαραγωγής ή διατροφής τους. Τα άκρως σημαντικά ενδιαιτήματα της περιοχής της Όχης είναι οι βραχώδεις σχηματισμοί, τα δάση φυλλοβόλων, τα δάση αείφυλλων σκληρόφυλλων, καθώς και οι υγρότοποι.
Υγρότοποι
Στους υγρότοπους (έλη, υγρά λιβάδια, υδάτινες συλλογές, ρέματα) ζουν πολλά εξειδικευμένα είδη που δεν συναντούνται σε άλλα ενδιαιτήματα. Η μεγάλη σε σχέση με το μικρό του μέγεθος αξία του κάμπου Καρύστου οφείλεται στο ότι είναι αποκλειστικός ζωτικός χώρος για μεγάλο αριθμό ειδών, που δεν υπάρχουν αλλού στη νότια Καρυστία.
Περίπου 50 είδη πουλιών (υδρόβια, παρυδάτια και άλλα εξειδικευμένα είδη των υγροτόπων) έχουν παρατηρηθεί αποκλειστικά στον υγρότοπο του κάμπου. Επίσης, τα ρέματα και οι πηγές της Όχης αποτελούν πραγματική πηγή ζωής για απειράριθμα μικρά πλάσματα: υδρόβια έντομα, μαλάκια, ψάρια, αμφίβια, ερπετά, πουλιά και θηλαστικά.
Βραχώδεις σχηματισμοί
Το ενδιαίτημα των βραχωδών σχηματισμών περιλαμβάνει γκρεμούς, βραχώδεις εξάρσεις, σπηλιές, ακρωτήρια, φαράγγια. Αυτά τα δυσπρόσιτα μέρη είναι αποκλειστικός τόπος αναπαραγωγής πολλών ειδών. Στους βραχώδεις σχηματισμούς φωλιάζουν συνολικά 27 είδη πουλιών, από τα οποία τα 11 είναι απειλούμενα και προστατευόμενα είδη. Σε αυτά περιλαμβάνονται πολλά απειλούμενα αρπακτικά πουλιά, πετροπέρδικες, πετροκότσυφες, πετροχελίδονα και άλλα πουλιά που ζουν σε ανοιχτές βραχώδεις περιοχές. Στις σπηλαιώσεις και ρωγμές των βράχων βρίσκουν καταφύγιο οι νυχτερίδες και ορισμένα ασπόνδυλα.
Φυλλοβόλα και αείφυλλα σκληρόφυλλα δάση
Πάνω στα φυλλοβόλα δέντρα ζουν εκατοντάδες είδη εντόμων και ασπόνδυλων που αποτελούν τροφή για πολλά είδη πανίδας. Μια γηραιά δρυς μπορεί να είναι κατοικία για 200 είδη ασπόνδυλων ζώων. Τα απομεινάρια δασών προσφέρονται ως τόποι φωλιάσματος για αρπακτικά πουλιά και δασόβια είδη πανίδας. Τέτοια «ρουμάνια» σε απότομες και δυσσπρόσιτες πλαγιές σπανίζουν στο νησιωτικό χώρο.
Οι άγονες περιοχές
Τα ανοιχτά άδεντρα τοπία της Όχης έχουν πλούσια και ενδιαφέρουσα ερπετοπανίδα και ορνιθοπανίδα. Στους θαμνώνες και στους βραχώδεις σχηματισμούς ζουν 24 είδη ερπετών: 2 είδη χελωνών, 10 είδη σαυρών και 10 είδη φιδιών. Δεκαοχτώ από τα είκοσι είδη αρπακτικών πουλιών που έχουν καταγραφεί στην περιοχή, κυνηγούν σε τέτοια ανοιχτά μη δασικά ενδιαιτήματα. Ορισμένα πολύ σπάνια αρπακτικά, όπως το όρνιο, ο χρυσαετός, η αετογερακίνα, ο πετρίτης και ο σπιζαετός, κυνηγούν σε γυμνές περιοχές. Είναι ενδιαφέρον ότι η πανάρχαια ανθρώπινη επιρροή (φωτιά και βόσκηση) βοήθησε να σχηματιστούν τα ποικιλόμορφα ανοιχτά θαμνοτόπια της Όχης. Το αυθεντικό ποιμενικό τοπίο έχει μεγάλη αξία για την προστασία της φύσης, παρά την αίσθηση του «άγονου» και «έρημου» που προκαλεί.
Πουλιά στην 'Οχη
Παρόλο που η Όχη είναι ένα νησιωτικό βουνό, παρουσιάζει αυξημένη ποικιλία ορνιθοπανίδας με περισσότερα από 211 είδη.
Η περιοχή έχει ορνιθολογικό ενδιαφέρον για τους ακόλουθους λόγους: Η νότια Καρυστία βρίσκεται σε στρατηγική θέση στο νοτιότερο άκρο της Εύβοιας και έτσι αποτελεί σταθμό ανεφοδιασμού για πολλά είδη που αναγκάζονται να διασχίζουν τη θάλασσα. Ενδεικτικό είναι ότι το 80% των ειδών των πουλιών της περιοχής της Όχης, είναι μεταναστευτικά.
Το ακρωτήριο και οι ακτές του Καφηρέα, η κορυφή της Όχης και ιδιαίτερα ο κάμπος Καρύστου, προσφέρουν αρκετές ευκαιρίες, για να παρατηρήσει κανείς τη μετανάστευση αρπακτικών, υδρόβιων, παρυδάτιων και στρουθιόμορφων πουλιών. Λόγω της γεωγραφικής της θέσης, η περιοχή λειτουργεί ως διάδρομος επικοινωνίας των πουλιών μεταξύ της Στερεάς Ελλάδας και των νησιών. Ο ορεινός όγκος της Όχης αποτελεί φυσικό «εκτροφείο» για ορισμένα είδη, που μπορούν να διασπείρονται νότια προς τις Κυκλάδες. Τέτοια είδη είναι τα δασικά στρουθιόμορφα, ορισμένα σπάνια αρπακτικά, καθώς και είδη που συντηρούν πολύ μικρούς φωλιάζοντες πληθυσμούς στη νότια Ελλάδα.
Αρπακτικά πουλιά
Στην περιοχή έχουν καταγραφεί 20 είδη ημερόβιων αρπακτικών πουλιών και 5 είδη νυκτόβιων.
Ορισμένα από αυτά έχουν εδώ μόνιμους πληθυσμούς. Αναπαράγονται σπιζαετοί, φιδαετοί, γερακίνες, πετρίτες και αρκετοί μπούφοι. Χρυσαετοί, αετογερακίνες, καλαμόκιρκοι και τσίφτες περνούν και σταθμεύουν στην περιοχή, την εποχή που μεταναστεύουν.
Πολλά φωλιάζοντα είδη
Στην περιοχή έχουν καταγραφεί 69 φωλιάζοντα είδη πουλιών, μεγάλος αριθμός για νησιωτικό χώρο. Επιπλέον, η περιοχή συντηρεί πληθυσμούς προστατευόμενων ειδών που έχουν υποστεί μεγάλη μείωση των πληθυσμών και της κατανομής τους στην Ευρώπη. Προστατευόμενα είδη πουλιών με αξιόλογους πληθυσμούς στην Όχη είναι ο θαλασσοκόρακας, το γιδοβύζι, η πετροπέρδικα, η δενδροσταρήθρα, η χαμοκελάδα, το κουφαηδόνι, η κιστικόλη, ο αμπελουργός, ο σκουρόβλαχος κ.α.
Καταφύγιο για κινδυνεύοντα είδη
Πολλά είδη πουλιών έχουν υποστεί πληθυσμιακή μείωση. Τα αρπακτικά πουλιά ιδιαίτερα, εξαφανίζονται με δραματικούς ρυθμούς. Τα υδρόβια και παρυδάτια έχουν όλο και λιγότερους υγρότοπους για στάθμευση και τροφή. Η Όχη αποτελεί καταφύγιο επειδή συγκρατεί πληθυσμούς ειδών που έχουν μειωθεί στον αιγαιοπελαγίτικο χώρο. Αν διατηρηθεί το φυσικό περιβάλλον, ορισμένα είδη που χάθηκαν ή μειώθηκαν, θα μπορέσουν να ξαναεπιστρέψουν. Το όρνιο και ο χρυσαετός, που άλλοτε φώλιαζαν στη νότια Εύβοια, μπορεί κάποτε να επιστρέψουν στην περιοχή. Αρκεί να προστατευτούν τα είδη και τα ενδιαιτήματα τους.
Ο Καστανόλογγος
Ανατολικά της ψηλότερης κορυφής της Όχης, στα 900-1100 μ. υψόμετρο, βρίσκεται ένα μικρό αιωνόβιο δάσος από άγριες καστανιές που καλύπτουν έκταση 600 περίπου στρεμμάτων.
Ο Καστανόλογγος είναι ένα φυσικό μουσείο, όπου κάθε αιωνόβιο δέντρο αποτελεί ζωντανό γλυπτό της φύσης. Σχηματίζει μια πράσινη όαση κάτω από τις άγριες κορυφές της Όχης, απ' όπου έχει κανείς πανοραμική θέα του νοτιότερου ακρωτηρίου της Εύβοιας, του νότιου Ευβοϊκού έως την Αττική και των βόρειων Κυκλάδων.
Η αισθητική του αξία είναι εθνικής σημασίας γι' αυτό ο Καστανόλογγος κατατάσσεται στα Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους. Περπατώντας το φθινόπωρο στο μαλακό στρώμα των πεσμένων φύλλων, βλέπει κανείς τις φυλλωσιές των δέντρων να παιχνιδίζουν στο φύσημα τ' αγέρα αλλάζοντας αποχρώσεις ανάμεσα στο χρυσαφί και στο χρώμα του μπρούντζου.
Ο Καστανόλογγος έχει μεγάλη αξία ως οικοσύστημα γιατί ελάχιστα καστανοδάση με τόσο ηλικιωμένα δέντρα έχουν απομείνει στη χώρα μας. Ιδιαίτερα για τη νότια Εύβοια, είναι το τελευταίο αμιγές δάσος καστανιάς. Κάθε αιωνόβια καστανιά είναι ένας πυρήνας ζωής, με κρυψώνες μέσα στις κουφάλες, στα κούφια κλαδιά και τα κούτσουρα, όπου βρίσκουν καταφύγιο έντομα, ερπετά, πουλιά και μικρά θηλαστικά. Στην ευρύτερη περιοχή του δάσους έχουν καταγραφεί 59 είδη πουλιών, από τα οποία τουλάχιστον 16 φωλιάζουν σε αυτό.
Υπάρχουν μικρές πηγές, εποχιακά ρέματα και μικρά λιβάδια, που προσφέρουν τις ευεργετικές τους ιδιότητες όχι μόνο στην άγρια φύση, αλλά και στην κτηνοτροφία. Η περιοχή του Καστανόλογγου αποτελεί αφετηρία προς τις κορυφές της Όχης. Συνδέεται επίσης με μονοπάτι με το φαράγγι του Δημοσάρη. Υπάρχει δασικός δρόμος που φτάνει στο δάσος των καστανιών μέσω του χωριού Μετόχι, αλλά και το καλό παραδοσιακό μονοπάτι από το χωριό Μύλοι.
Σε απόσταση αναπνοής από το όμορφο δάσος βρίσκεται το ορειβατικό καταφύγιο της Όχης. Προσφέρει διαμονή σε όποιον θέλει να εξερευνήσει το δάσος και τις κορυφές του βουνού.