Η Όχη διαθέτει σπουδαίες πεζοπορικές διαδρομές, μονοπάτια που φέρνουν τον άνθρωπο κοντά στη φύση.
Τα μονοπάτια, οι ημιονικές οδοί και τα λιθόστρωτα καλντερίμια, ήταν κάποτε οι μοναδικοί δρόμοι επικοινωνίας και μεταφοράς στην Όχη. Στα μονοπάτια κυλούσε η ζωή της υπαίθρου. Πολλά παραδοσιακά μονοπάτια εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται από τους ντόπιους για την εκπλήρωση των καθημερινών τους αναγκών. Οι βοσκοί εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τα παλιά μονοπάτια, ιδιαίτερα αυτά που οδηγούν στα θερινά ορεινά βοσκοτόπια και στα κονάκια τους. Τα μονοπάτια αυτά διασχίζουν δύσβατες περιοχές όπου δεν έχει φθάσει ακόμη δρόμος.
Τα μονοπάτια της Όχης είναι αποτυπώματα της διαχρονικής ανθρώπινης παρουσίας. Είναι βέβαιο ότι υπήρχε αρχαία λιθόστρωτη οδός από την Κάρυστο ως την αρχαία Γαιρεστό. Ορισμένα τμήματα αυτού του αρχαίου δρόμου σώζονται ακόμη, στο Καστρί. Υπολείμματα δρόμων, που χρησιμοποιούνταν κατά τη ρωμαϊκή περίοδο για τη μεταφορά σιπολινομαρμάρων είναι εμφανή κοντά στα αρχαία λατομεία, όπως στους Κυλίνδρους πάνω από τους Μύλους. Πολλά μονοπάτια δημιουργήθηκαν ή βελτιώθηκαν κατά την οθωμανική περίοδο. Κατασκευάστηκαν λιθόστρωτα, τοξωτά γεφύρια και βρύσες. Έλληνες μάστορες έχτισαν τις λιθοδομές, κατά παραγγελία των Τούρκων γαιοκτημόνων. Κάποια από αυτά διατηρούνται ακόμη και είναι μοναδικά πολιτιστικά μνημεία.
Τα περισσότερα παλιά μονοπάτια αποτελούν κληρονομιά που σταδιακά χάνεται. Η μετανάστευση έφερε την εγκατάλειψη της ημιορεινής και ορεινής αγροτικής απασχόλησης, ενώ οι μετακινήσεις γίνονται πια από το πυκνό οδικό δίκτυο. Οι δρόμοι συχνά βαδίζουν στις ρότες των παλιών μονοπατιών, εξαφανίζοντάς τα. Μερικά μονοπάτια προσφέρουν ιδανικές διαδρομές αναψυχής και φυσιολατρίας. Ένας ωραίος τρόπος για να νοιώσει κανείς τη φύση, είναι να βαδίσει πάνω σε ένα μονοπάτι. Σήμερα, μερικά από τα παλιά μονοπάτια καθαρίζονται και σηματοδοτούνται, ενώ επιπλέον διανοίγονται και νέα. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί ο καθένας να απολαύσει τη φύση, βαδίζοντας πάνω σε παμπάλαιους διαδρόμους που χάραξε ο παραδοσιακός πολιτισμός.
Η διάσχιση της κορυφογραμμής των βουνών του Καβοντόρο αποτελεί ευκαιρία γνωριμίας με τα σπάνια ορεινά τοπία της Οχης. Η διάσχιση αρχίζει από τη θέση Πετροκάναλο και καταλήγει στο χωριό Αγαθό. Η μετάβαση (από την Κάρυστο, ή το Μαρμάρι) στην περιοχή εκκίνησης, πρέπει να γίνει με αυτοκίνητο, ενώ και η αναχώρηση από την περιοχή όπου θα καταλήξει η πεζοπορία, πρέπει να γίνει επίσης με αυτοκίνητο. (Την οργάνωση μπορεί να αναλάβει ο Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος Καρύστου - Πληροφορίες: sppenk@gmail.com
Περιγραφή της διαδρομής
1η μέρα: Μετάβαση (με αυτοκίνητο) στο Πετροκάναλο (965μ. υψ.) πάνω από το φαράγγι του Δημοσάρη. Ξεκινώντας από τον Πετροκάναλο, βαδίζουμε κάτω από την κορφή του Γιούδα προς το θεαματικό διάσελο Σαμάρι, ίσως το πιο ιδιόμορφο σημείο θέας του βουνού. Συνεχίζουμε πάνω στην κορυφογραμμή Σαμάρι - Στεφάνι - Κερασιά βλέποντας πανοραμικά το φαράγγι του Δημοσάρη, το στενό του Καβοντόρου, το ακρωτήριο του Καφηρέα και τις ακτές της ανατολικής Εύβοιας. Διανυκτερεύουμε υπαίθρια σε σκηνές κοντά στον Σταυρό Κομήτου.
Ωρες: περίπου 6 ώρες συνεχούς πορείας.
2η μέρα: Ξεκινάμε το πρωί. Μετά το Σταυρό Κομήτου περνάμε ένα χαρακτηριστικό μονοπάτι όπου βλέπουμε ιδιόμορφες νανώδεις πλατανοσυστάδες και το εικονοστάσι της Αγίας Σοφίας, χαρακτηριστικό μνημείο της λαϊκής αρχιτεκτονικής. Βαδίζουμε στις νότιες υπώρειες της επιβλητικής Ανατολής και περνάμε στην βορειοανατολική πλευρά μέσα από ένα εντυπωσιακό γεωλογικό πέρασμα, την θρυλική Ανεμοπύλα. Συνεχίζουμε κατηφορικά το μονοπάτι μέσα από ένα παρθένο δάσος αριάς - κουμαριάς και φτάνουμε στο εξωκκλήσι της Αγίας Σοφίας. Γύρω μας απλώνεται ένα σπάνιο τοπίο άγριας φύσης με κάθετους γκρεμούς, πυκνή βλάστηση και απότομες ακτές. Το μονοπάτι συνεχίζει έως τον οικισμό Γκιάλπηδες πάνω από τις απότομες ακτές. Από εδώ βαδίζουμε πάνω στο δρόμο για να φτάσουμε στο χωριό Αγαθό.
Ωρες: περίπου 6-7 ώρες συνεχούς πορείας.
Εάν έχουμε χρόνο, κάνουμε μπάνιο στην παραλία των Καλλιανών. Επιστροφή (με αυτοκίνητο) στην Κάρυστο ή Μαρμάρι.
2,5 ώρες περίπου. Καθόλου σκιά στη διαδρομή. Σκιά στην περιοχή πικ-νικ
Ξεκινείστε από το ναό Αγ. Σοφίας στη Γραμπιά, η οποία επί Τουρκοκρατίας είχε μετατραπεί σε τζαμί. Κάτω από την εκκλησία υπάρχουν 5 βρύσες απ’ όπου βγαίνει τρεχούμενο νερό. Ακολουθείστε τον κύριο δρόμο αριστερά και πάρτε ένα καλντερίμι (μονοπάτι) στα δεξιά σας, ευθεία πάνω προς το ναό της Αγ. Αικατερίνης. Στρίψτε δεξιά στην εκκλησία ακολουθώντας ένα μονοπάτι και μετά αριστερά προς το υδραγωγείο (Καμάρες).
Από το υδραγωγείο αυτό περνούσε νερό προς το υψηλότερο τμήμα της παλιάς πόλης. Ακολουθείστε ένα μονοπάτι που περνά κάτω από το υδραγωγείο προς ένα χείμαρρο, διασχίστε το χείμαρρο και ακολουθείστε το μονοπάτι κατά μήκος της πεδιάδας. Από εδώ έχετε πολύ καλή θέα του κάστρου.
Στο τέρμα του μονοπατιού βρίσκεται μια Τούρκικη Κρήνη. Το μονοπάτι συναντά το δρόμο και στην ανηφόρα μπορείτε να επισκεφτείτε την εκκλησία των Αγ. Θεοδώρων. Κατηφορίζοντας θα βρείτε το ναό της Αγ. Παρασκευής. Ο δρόμος κατηφορίζει προς του Μύλους, περνώντας δυο Τουρκικές Κρήνες στα δεξιά. Κατηφορίστε περνώντας από ταβέρνα και στρίψτε δεξιά προς το κάστρο. Διασχίστε ένα χείμαρρο και ανηφορίστε στο δρόμο που περνάει γύρα από το λόφο, ο οποίος θα σας οδηγήσει στη σημείο εκκίνησης στη Γραμπιά.
1,5 ώρα περίπου. Διαδρομή σκιασμένη εν μέρει.
Ξεκινήστε από το μοναστήρι της Αγ. Μαύρας, στο δρόμο της Καρύστου προς τους Μύλους. Αφού περάσετε από μια ανοιχτή δεξαμενή νερού, ακολουθείστε το πρώτο μονοπάτι στα αριστερά σας. Διασχίστε τη γέφυρα και ακολουθείστε το καλντερίμι (μονοπάτι). Συνεχίστε στην ανηφόρα δεξιά προς το ναό της Αγ. Μαρίνας. Από την εκκλησία, που είναι τριγυρισμένη από πολλά δέντρα, έχετε πολύ ωραία θέα.
Συνεχίστε νοτιοδυτικά στην κατηφόρα και ακολουθήστε τον πέτρινο τοίχο του κτήματος Μοντοφώλι στα δεξιά σας. Στην Τρίτη πόρτα του κτήματος βλέπετε τα αμπέλια, από τα οποία παράγεται το γλυκό κρασί «Κτήμα Μοντοφώλι».
Στρίψτε δεξιά και συνεχίστε ευθεία σ’ένα πέτρινο μονοπάτι, μεταξύ δύο πυλών. Λίγο παρακάτω, στα αριστερά σας, θα βρείτε τα ερείπια παλιάς εκκλησίας, της Μεταμόρφωσης. Ακολουθείστε το ίδιο μονοπάτι προς τα κάτω και στρίψτε δεξιά.
Για να επισκεφτείτε το ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος θα πρέπει να σκαρφαλώσετε ένα πέτρινο τοίχο στη νότια πλευτά της εκκλησίας (αυτή η περιοχή είναι η θέση της παλιάς πόλης της Καρύστου). Αφού επισκεφτείτε το ναό, στρίψτε αριστερά και ένα ωραιότατο μονοπάτι θα σας βγάλει στον κύριο δρόμο. Στρίψτε αριστερά στον δρόμο, σε κάποιο σημείο του οποίου μία γέφυρα διασχίζει έναν χείμαρο. Κάτω από αυτή τη γέφυρα βρίσκεται μια παλιά πέτρινη γέφυρα η Δρυμόνια.
Εδώ είναι ένα πολύ ωραίο μέρος για ξεκούραση και πικ-νικ. Διασχίστε τη γέφυρα και ακολουθείστε τον πρώτο στενό δρόμο στα αριστερά σας. Ο δρόμος αυτός είναι παράλληλος του χειμάρρου και βγάζει στον κύριο δρόμο Καρύστου – Μύλων. Στρίψτε αριστερά στην ανηφόρα, για να γυρίσετε στο σημείο εκκίνησης.
1,5 ώρα περίπου. Σκιασμένος στην αρχή της διαδρομής.
Στα Καλύβια, στο σημείο όπου συναντιούνται οι δρόμοι από τα Καλύβια την Κάρυστο και τη Λάλα, θα δείτε μια καινούργια κρήνη. Ακολουθείστε τον ανηφορικό δρόμο για τη Λάλα, περνώντας από την εκκλησία της Αγ. Ειρήνης. Λίγο παρακάτω στο δρόμο θα δείτε στα αριστερά ένα υπέροχο παλιό σπίτι. Το σπίτι αυτό είναι ασπρισμένο και έχει μπλε πόρτες και παραθυρόφυλλα. Απέναντι από το σπίτι ακολουθείστε το μονοπάτι κατά μήκος του χειμάρρου, μέχρι να φτάσετε σ’ένα παλιό πέτρινο γεφύρι και ένα ερειπωμένο κτίριο. Το μέρος αυτό είναι δροσερό και σκιερό και σε μερικά σημεία υπάρχουν καλάμια.
Διασχίστε τη γέφυρα και ανηφορίστε, αφήνοντας ένα πέτρινο σπίτι στα δεξιά σας. Στην κορυφή του δρόμου στρίψτε αριστερά κατά μήκος του δρόμου. Αριστερά στο χωράφι υπάρχει ένα πανέμορφο παλιό πέτρινο σπίτι. Στο τέλος του μονοπατιού θα βρείτε ένα Καλντερίμι (πέτρινο μονοπάτι), το οποίο κατηφορίζει αριστερά προς μια Τούρκικη Κρήνη και ένα παλιό μύλο. Γυρίστε πίσω ακολουθώντας το καλντερίμι και το μονοπάτι μέχρι να φτάσετε σ’ένα τσιμεντένιο δρόμο, στρίψτε αριστερά ανεβαίνοντας έναν απότομο λόφο προς το ναό των Ταξιαρχών, το ναό των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ.
Η Βυζαντινή αυτή εκκλησία χτίστηκε στα τέλη του 12ου αιώνα. Αφού την επισκεφτείτε, ακολουθείστε το τσιμεντένιο δρόμο πίσω στην κατηφόρα, περνώντας από την εκκλησία της Αγ. Βαρβάρας, προς το χωριό Καλύβια. Στρίψτε δεξιά περνώντας το σχολείο, συνεχίστε κατά μήκος του κύριου δρόμου προς την καινούργια κρήνη.
2 ώρες περίπου. Σκιά στην Αγ. Τριάδα.
Ξεκινήστε από τη στάση του ΚΤΕΛ στο Νικάσι, (περιοχή Παπαχρήστου). Ακολουθείστε τον απότομο λόφο στην πλευρά της στάσης προς την εκκλησία του Αγ. Ιωάννη. Μετά το ναό στρίψτε αριστερά. Στο δεξί σας χέρι υπάρχει μια Τουρκική Κρήνη. Κάνετε δεξιά προς τα πάνω και μετά αριστερά σ’ένα χωματόδρομο. Ο δρόμος αυτός καταλήγει στη Αγ. Τριάδα.Το πανηγύρι του ναού είναι τον Ιούνιο. Ένας χείμαρρος ξεκινά από μια σπηλιά κάτω από την εκκλησία. Υπάρχει πολύ ωραίο μέρος για πικ-νικ. Εδώ έχουν βρεθεί ίχνη Νεολιθικής εποχής.
Γυρίστε πίσω ακολουθώντας το δρόμο και πάρτε έναν απότομο, κατηφορικό δρόμο στα δεξιά σας, που βγάζει σ’ένα χείμαρρο και σε μια παλιά πέτρινη γέφυρα. Περάστε το χείμαρρο και ακολουθείστε το μονοπάτι, που έχει πολλά λουλούδια και μεγάλες πέτρες, μέχρι να φτάσετε κάτω από ένα παλιό κτίριο. Περάστε από μια αυλόπορτα και στρίψτε αριστερά στην κατηφόρα προς τον κύριο δρόμο Νικάσι – Καλύβια. Στρίψτε αριστερά και όταν φτάσετε στο χείμαρρο μπορείτε να επισκεφτείτε μία Τουρκική Κρήνη στη δεξιά πλευρά του χειμάρρου. Συνεχίστε στο δρόμο προς το Νικάσι. Οι κρήνες αυτές χτίστηκαν την περίοδο της Τουρκικής κατοχής το 19ο αιώνα, από Έλληνες και Αλβανούς.
1,5 ώρα περίπου. Σκιά στους Βαρδιανούς και στο επόμενο καλντερίμι.
Ο περίπατος αρχίζει από το χωριό Νικάσι, στη χτιστή στάση του ΚΤΕΛ. Περπατήστε προς τα Καλύβια. Ακολουθείστε το δεύτερο δρόμο στα αριστερά σας, μετά συνεχίστε στο πρωτο δρόμο δεξιά αφήνοντας το ναό της Αγ. Ειρήνης στα αριστερά σας. Ακολουθείστε το δρόμο ευθεία, στο σημείο όπου ο δρόμος στρίβει αριστερά βρίσκεται το καλντερίμι (μονοπάτι). Από το μονοπάτι αυτό έχετε πανοραμική θέα της περιοχής.
Το μονοπάτι κατηφορίζει απότομα, ώσπου συναντάει ένα ασφαλτοστρωμένο δρόμο. Αυτό το μονοπάτι είναι απότομο και ανώμαλο. Στα δεξιά σας, κάτω από μια καινούργια γέφυρα, βρίσκεται μια παλιά γέφυρα. Στην απέναντι πλευρά του δρόμου, ένα μονοπάτι οδηγεί στο σημείο συνάντησης των χειμάρρων από τη Λάλα και από την Αγ. Τριάδα. Αυτή είναι η τοποθεσία Γέφυρα Βαρδιανοί, η δυτική είσοδος της Καρύστου, η οποία παλιά φυλαγόταν.
Γυρίστε πίσω στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο, στρίψτε αριστερά στην ανηφόρα και ακολουθείστε το πρώτο καλντερίμι (μονοπάτι) στο δεξί σας χέρι. Το μονοπάτι αυτό είναι ανηφορικό και ανώμαλο. Στην κορυφή στρίψτε δεξιά. Ακολουθείστε το μονοπάτι και αφού περάσετε από ένα παλιό σπίτι στρίψτε δεξιά. Το μονοπάτι αυτό οδηγεί σε μια παλιά πέτρινη γέφυρα, στα δεξιά μιας καινούργιας γέφυρας. Ακολουθείστε το δρόμο ανηφορίζοντας προς το ναό του Αγ. Ιωάννη στα Καλύβια, στα αριστερά σας. Στρίψτε δεξιά και μετά αριστερά και συνεχίστε στο δρόμο για το Νικάσι.
